THE SYMPATHY OF THINGS
De sneeuw brengt een natuurlijke, lege, onbeschreven pagina. 
Sporen van (voornamelijk menselijke) bewegingen verschijnen.
Ik hou ervan sporen te observeren. Ik kan gefascineerd zijn van dit soort kleine stillevens op straat. Het is zo leuk om erover te speculeren wat hier gebeurde. Waarvoor het object gebruikt werd en hoe het op deze plek terecht is gekomen. Sommige zaken zijn direct aan de objecten af te lezen, andere blijven fictie. Misschien maakt het anonieme van deze persoonlijke sporen ze juist wel interessant (voor mij). Voor mij maakt het inzoomen op dit soort stilleventjes de soms uniform lijkende net iets persoonlijker.
sporen van beweging
Herinnering
natuur/ materiaal/ product
De gemaaktheid
wat wil het ding?
Selbstverwirklichung
betekenis
waarde
gehechtheid
Zintuigen
Verbruik
Levensduur
eerste bijna willekeurige woorden
Wegen tegen de sneeuw?
Filmpjes van smeltende sneeuw
Mal voor een kopje?
Een bakje/ kopje van ijs.
een smeltend product, direct weg na gebruik. Wat zou zo een product betekenen?
(filmpjes)
De olijfboompjes die we hierheen hebben gehaald worden beschermd tegen de kou..
Sphinx
centre ceramique -
misbaksels

maakprocessen, bewegingen, afval
>
>
>
>
>
Wat gebeurd er als twee levenswegen van twee "dezelfde" objecten naast elkaar staan.
Hier een testje met een gebruikt kopje en een misbaksel.

Ik heb een opname gemaakt, van hoe degene van wie het gebruikte kopje is, praat over waarom dit kopje dierbaar is.
Categoriseren van al mijn bezittingen op het moment
Verbruiksvoorwerpen
gebruiksvoorwerpen
Objecten die er "gewoon" zijn
Objecten waar ik nog iets mee moet
Objecten die nog moeten worden
Moeten niet alle objecten nog worden? Wanneer is iets af? Materiaal vervormt in de natuur constant. Door zijn eigen eigenschappen en omstandigheden.
Zo geldt dat ook voor materiaal dat een product word; het vervormt het naar een product. Maar eigenlijk is het dan niet af, toch? Het proces van wording gaat altijd door. Van slijtage door gebruik tot aan het vergaan. Is het dan af? of word het dan weer iets anders? Is een objecten ooit af?
Ik heb gekeken naar de verbinding tussen mijn eigen werk en de dingen. Om hier een beter gevoel voor te krijgen heb ik fotootjes van mijn werk verknipt en gecategoriseerd. Steeds kijkend naar de rol van het materiele in het project. Dit heeft mij bepaalde lijnen van wederkerende interesse laten zien. Net als hoe aanwezig mijn zoektocht naar de verhouding tussen het materiele en het (per project verschillende) thema is.
Hoe een plek of ding (voor mij) kan voelen
Afgedankte dingen
Herinneringen aan dingen. de de dingen veranderen en de herinneringen misschien ook.
kan een ding objectief zijn? en met de natuurlijke vorm van een ding meedoen.
hoe verschillende mensen een ding of plek representeren
Object en plek
Hebben de dingen zichzelf zo neer gezet?
Heb ik ze zo neergezet?
objecten leven mee met talloze omstandigheden..
Uitgangspunten voor nu
Materiaalmoeheid (mooi woord)
Verhaal
object
Misbaksels
imperfectie/doorleeft
sporen van gebruikt/beweging
vergankelijkheid
genius loci - geest van een plek - ding
leven van een ding / levensweg van een ding
percepties
het volgen van een ding?
Wat wil het ding?
“Dit is mijn graalmoment, ik houd de scherf eerbiedig in mijn hand en ze lachen om me vanwege mijn belachelijke revelatie, want voor me strekt zich een hele heuvel uit, een tuimelend landschap waarin alles gebroken is, een lexicon van alle manieren waarop het mis kan gaan met potten. Misbaksels. Het is geen achteloze, maar een discrete afvalberg, het is een heel landschap van porselein.”
- Edmund de Waal, de witte weg(2015).
"In 1875 onderzocht de op het Genhoes in Brunssum wonende baron de Négri een grote schervenberg op zijn terrein. Deze had een doorsnede van 10 meter en was 5 tot 6 meter hoog. Deze ‘heuvel’ lag op een huiswei, waar ook diverse pottenbakkersovens gevonden zouden zijn. Een dertigtal vondsten is geschonken aan het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap ten behoeve van het museum te Maastricht.”
- Henk Stoepker, Waarom er geen B in Brunssum zit
mis·bak·sel (het; o; meervoud: misbaksels)

1 iets dat verkeerd is uitgevallen
2 mispunt
materiaalmoeheid (Zelfstandignaamwoord)

1. vermoeiing van materiaal waarbij het onder een zeer lang aangehouden wisselende belasting op een gegeven moment bezwijkt.
Ik had een gesprek met iemand uit Maastricht. Ik vertelde haar over de misbaksels. Zij kende deze maar al te goed; toen zij hier opgroeide ( zo een 50 jaar geleden) werkte een gedeelte van haar familie in de sphinx fabriek. Af en toe namen ze de scherven van misbaksels mee naar huis. Wanneer iemand een huis wilde kopen zette men een beeldje van Josef in de tuin, dit zou helpen bij de verkoop (volgens haar was dit heel gebruikelijk). In haar omgeving legde men echter ook een hoopje van de sphinx scherven bij Josef voor nog meer geluk bij de verkoop.
Misbaksels
Haar opa werkte ook bij de fabriek. Hij had thuis verschillende serviezen uit de fabriek. Wanneer er maar een klein hoekje van het kopje afbrak dan sloeg hij het hele servies op zijn hoofd kapot en gooide bij het in zijn tuin.

Scherven

brengen

geluk..
Kintsugi (金継ぎ: 'gouden verbinding'), ook wel Kintsukuroi (金繕い: 'gouden reparatie') genoemd, is de Japanse kunst van het repareren van gebroken keramiek met goud- of zilverkleurige lak. In de Japanse schoonheidsleer dragen de sporen van breuk en herstel bij aan de schoonheid van een voorwerp.
benadrukt de schoonheid van imperfectie en vergankelijkheid. Sporen van gebruik dragen bij aan de waarde van een object. Kintsugi benadrukt de barsten in een keramieken voorwerp en onthult zo een deel van zijn geschiedenis.
Tim Ingold - Making
Marc Auge - Non Places
In every case, there seem to be two sides to materiality. On one side is the raw physicality of the world’s ‘material character’; on the other side is the socially and historically situated agency of human beings who, in appropriating this physicality for their purposes, are alleged to project upon it both design and meaning in the conversion of naturally given raw material into the finished forms of artefacts.
Contemplating a stone in its ‘brute materiality’, Tilley perceives a formless lump of matter. Yet we need a concept of materiality, he thinks, in order to understand how particular pieces of stone are given form and meaning within specific social and historical contexts (Tilley 2007: 17).

Andrew Jones (2004: 330), likewise, holds that the notion of materiality both encompasses ‘the material or physical component of the environment’ and ‘emphasises how those material properties are enrolled in the life projects of humans’.

Nicole Boivin (2008: 26) tells us that she uses the word materiality ‘to emphasise the physicality of the material world’, yet this physicality embraces the fact ‘that it offers possibilities for the human agent’.

Introducing a collection of essays on the theme of materiality, Paul Graves-Brown (2000: 1) asserts that their common focus is on the question of ‘how the very material character of the world around us is appropriated by humanity’.

And in almost identical terms, Joshua Pollard (2004: 48) explains that ‘by materiality I mean how the material character of the world is comprehended, appropriated and involved in human projects’.

As archaeologist Bjørnar Olsen (2010: 16) alleges, to eliminate the word ‘materiality’ from our vocabulary or to ban its use. Just as with ‘humanity’, it would probably be difficult for us to manage without it.

As geographers Ben Anderson and John Wylie (2009: 319) warn – that the material world has by nature such properties of obduracy and consistency of shape as define the state of a solid. Olsen himself falls prey to this assumption when he appeals to the world’s ‘hard physicality’ (Olsen 2003: 88). Why so hard, so solid? Consider, for example, an ordinary pot. In its time it has seen service in numerous campaigns, from when it was first made.

Was not the pot, as the hard and physical thing it is, always a pot? Not so, answers archaeologist Cornelius Holtorf (2002: 54), in his ‘Notes on the life history of a potsherd’. For the pot’s materiality, he claims, is no more and no less than the ways in which, throughout its history, it was variably enrolled in human life-projects. It could, in principle, be anything anyone wanted it to be. But in this very claim, Holtorf lurches from one side of materiality to the other – from the physicality of matter to the forms of its social appropriation. This move does nothing to soften, liquefy or enliven the material. If the pot has a life history (and this could be either ‘short’ or ‘long’, depending on whether we count from the moment of manufacture to that of discard or to that of eventual recovery), it is not the history of a life intrinsic to the stuff of which it was made. It is of the human life that has surrounded it and given it meaning.
Verschillende opvattingen van materialiteit:
"We barely have time to reach maturity before our past becomes history, our individual histories belong to history writ large. People of my age witnessed in their childhood and adolescence the tight-lipped nostalgia of men who had fought in the 1914-18 war: it seemed to be telling us that they had lived through some history (and what a history !) but we would never really be able to understand what it meant. Nowadays the recent past - 'the sixties', ' the seventies', now the 'eighties' - becomes history as soon as it has been lived. History is on our heels, following us like shadows, like death."

Tijden waarin ik niet heb geleefd zullen altijd een bepaalde abstractie voor mij behouden. Ik zal ze net zoals Marc Auge schrijft nooit volledig berijpen. Eigenlijk is dit net als bij landen die ik nooit heb bezocht. Ik kan er nog zo veel beelden van zien, toch zal deze indruk verschillen van de indruk die ik krijg als ik er echt ben. Dit onderanderen omdat er natuurlijk maar een selecte informatie bij mij terecht komt maar ook omdat het anders is om fysiek ergens te zijn.

Ik vind het belangrijk om deze abstractie te zien, als ik mij verdiep in een fabriek die ik nooit in werking heb meegemaakt.
Misschien maakt deze deze abstractie van iets wat ik alleen maar door gesprekken, beelden, geschriften en objecten kan proberen gedeeltelijk te begrijpen het juist wel extra interessant. Ik vind in elk geval dat ik me bewust moet zijn van deze positie.
Herkomst van het begrip Misbaksel

Het begrip misbaksel komt oorspronkelijk uit de pottenbakkerij, die al sinds mensenheugenis bestaat. Met name tijdens de Oudheid, Grieks-Romeinse tijd en de Middeleeuwen was pottenbakken een veelvoorkomend fenomeen en was pottenbakker een veelvoorkomend beroep. Verder valt te denken en het beroemde Delfts Blauw, waar ook wel eens misbaksels geproduceerd werden.

Als een pot tijdens het bakproces brak en sneuvelde, bijvoorbeeld omdat de bakoven te heet gestookt was, werd dit een misbaksel genoemd dat meteen weggegooid werd. Dit soort stukken waren natuurlijk niet bruikbaar, je had er niets aan…
Misbaksels - Centre Céramique

Gesprek Wim Dijkman (nieuwe informatie en invalshoeken)
Eventueel later relevante zijweggetjes

Wittum
Contrast - schoon/vies , zichtbaar/verstopt
Wat laat men zien en wat niet..
Wat zeggen deze spullen over deze mensen?
Filmpje
1 uur vanuit het perspectief van mijn telefoon
Ramen kijken
Meestal gingen de baksels kapot tijdens de biscuit - bak of er na. Ze werden op de te snel op hoge temperaturen gebakken of vielen bijvoorbeeld kapot.
Deze misbaksels zijn van societe ceramique en zijn opgegraven op hun terrein.
Vragen over de misbaksels
Gedachtes op papier >
Als er iets kapot ging werd het meestal zo dicht mogelijk bij de plek waar het gebeurde weg gegooid. Er zijn nogsteeds veel culturen waar mensen hun afval bijvoorbeeld in de tuin gooien.
Scherven bij een Josef beeldje om huis goed te verkopen.
Misschien komt de uitspraak scherven brengen geluk juist wel vanuit dit soort gebruiken.
Een ander voorbeeld hiervan is een schaaltje dat onder een hutkom is gevonden omgekeerd met een kwarteltje eronder als bouwoffer.
-
Er werden ook Maastrichts aardewerk borden gevonden in nieuw-guinea bij de papua's. Begraven onder de vier palen van gebouwtjes. Ook als bouwoffer.
De Maastrichtse borden zouden geluk brengen maar waren ook een status symbool.
-
Zo hadden verschillende machthebbers op Sumatra bijvoorbeeld soortgelijke collecties met allemaal exotische objecten waaronder ook altijd een stuk Maastrichts aardewerk.
Weggooi plekken

De rivierklei werd gebruikt om potten mee te bakken. Zo ontstonden er kuilen langs het water. Hier gooide men de misbaksels dan in.

Ook gooide men misbaksels in ovens die niet meer bruikbaar waren. Men gebruikte de ovens een aantal keer en dan waren ze niet meer bruikbaar. Dan bleef er ook een gat in de grond over.

Verder gooide men ook misbaksels buiten de fabriek muren.

Zo bleven de baksels altijd dicht bij de plek waar ze gemaakt werden. En zijn de scherven van bijvoorbeeld een bord soms nog bij elkaar te sprokkelen.

Aardewerk heeft vaak een lagere kostprijs als bijvoorbeeld glas terwijl het niet (of amper) gerecycled kan worden.
De Fabriekstereinen waren altijd afgesloten. Dus alleen de mensen die er werkten kwamen hier.
Bij het bonnefanten museum aan de heumerseweg/straat zie je nog een gedeelte van de ommuring van het terrein van societe ceramique.

Wie maakte de keuzes?Voorwerkers hadden ook een controlerende functies net als stokers. Zij bewaakten of alles goed ging en maakten ook de keuzes als er iets weg moest.
Deze scherven zijn uitgegraven bij de sphinx fabriek. Ze zijn uitgegraven bij het verleggen van de noorderbrug, dus in het noorden van het sfinx terrein.
De sinters -wat er overblijft van het stoken.
Stenen uit de oven waar glazuur op is vast gebakken.
Rond 1900 weggegooid
" Wat dit me aan doet denken dat zijn vingerhoedjes, die kunnen ook keramisch zijn namelijk. Dat is mijn fantasie dus daar hoef je je verder niet te veel van aan te trekken."
Er is van alles mis gegaan tijdens het bakken.

De sphinx fabriek die dijde zo snel uit dat ze buiten de fabriek zijn gaan dumpen.
Mensen gingen de scherven begraven in hun tuinen. Men wilde dus nog een hergebruik vinden, het gaat ook om betrokkenheid (als men er gewerkt heeft) en het gaat dus toch echt ook om het bijgeloof.

Autosuggestie - als je zelf iets suggereert/ergens in gelooft dan gaat men zo ver dat men daar iets symbolisch aan vast knoopt zoals bijvoorbeeld het begraven.

Net als het begraven van een geld schat - dan denkt men al gauw dat iemand de schat niet meer terug kon vinden of de schat niet met iemand anders wilde delen. Dit hoeft niet perse zo te zijn, het kan ook met geluk te maken hebben.

Door het biscuit aardewerk weer in de leem kuilen te plaatsen is het materiaal eigenlijk weer terg waar het vandaan komt maar dan in een vaste vorm. In dit geval is het afval maar er zijn ook voorbeelden waarbij affe producten terug in de grond worden gegraven als een soort bedankje. Bijvoorbeeld: Een kuil waar men allemaal bronzen voorwerpen tegen kwam. Vlakbij hadden ze koper ertsen gewonnen. - Ze wilden iets terug geven aan de aarde. Je onttrekt iets aan de aarde en je moet iets terug te geven.
- Wij denken hier niet meer op deze manier en kunnen niet meer hierin geloven. Zo is voordat je het weet is het hele landschap een gatenkaas.
Stoffelijke overschotten
Javaans schift, vertaling
De naam sphinx kwam pas na de dood van Petrus Regout. Eerst stonden alleen zijn initialen op het aardewerk
De ring rondom Maastricht-west is wat verplaatst. Aanlanding van de brug wat meer noordelijk gelegd, toen is er archeologisch onderzoek geweest.
Akelei Hertzberge heeft een keer gebruik gemaakt van de scherven - in het Bijlmer monument.
Ook heeft ze deze tunnel ontworpen, tegenover het Bonnefanten museum.
Er waren meerdere kleine producenten die met de twee grote aardewerk producenten wilden concurreren. Zo ook meneer Bosch.
Zo in het verleden graven gaat ook om zingeving - leren van andere tijden. Het relativeren van het nu.
bij societe ceramique valt er zeker niet meer zelf te graven, het is allemaal verbouwd. Bij de sphinx fabriek zal wel nog het een en ander liggen. Weg gaat recht omhoog langs fort Willem (een zwembad) en langs een school. links daarvan - tussen de vesting werken, de hoge fronten en de fort willemweg. dus langs de vestingwerken op, waar nu het fronten park min of meer is maar dan net nog meer vanuit de stad gezien naar buiten (dus net buiten de muren).
Locatie omschrijving
Op de akkers rondom Maastricht zijn soms ook scherven te vinden omdat deze in berenputten weden gegooid. Deze berenputten/kuilen werden gebruikt als dump maar ook als toilet. De inhoud van de putten werd als mest verkocht aan boeren. Zo kwamen de scherven ook mee de akkers op.
Moulen - als er hier iets mis ging kon het nog "vergaan".
De prototypes. Met modelnummers, men kon bestellen met deze modelnummers. Sommigen kon men dan nog met een patroon bestellen. - referentie collectie - Inventarisatie kaarten (zijn op hun website te vinden)
Blauw wit - Delfs-blauw was hip en werd een icoon voor Nederland.
Bij de sphinx fabriek zal wel nog het een en ander liggen. Weg gaat recht omhoog langs fort Willem (een zwembad) en langs een school. links daarvan - tussen de vesting werken, de hoge fronten en de fort willemweg. dus langs de vestingwerken op, waar nu het fronten park min of meer is maar dan net nog meer vanuit de stad gezien naar buiten (dus net buiten de muren).
Opzoek naar de juiste locatie
Graven, bestuderen en verzamelen; wat mee?
Afhankelijk van de locatie, kan het graven ook een een tool zijn om gesprek te komen met passerende geïnteresseerden; over de misbaksels, de fabriek, hun ervaringen, verhalen en kennis. Dan is het fijn om wat dingen mee te hebben zoals bijvoorbeeld een plattegrond.
- De aanleg van het fietspad langs de Cabergerweg waarvoor aanvankelijk 50-60 cm -MV ontgraven moest worden.

- De aanleg van een sleuf voor het verwijderen van een aantal leidingen op het voormalige krijspunt van de Cabergerweg en de oude Fort Willemweg. De sleuf zou, afhankelijk van de diepte van de leidingen tot ca. 1,70 m -MV worden gegraven.

Bij eerder archeologisch onderzoek dat in april 2017 door Aeres Milieu is uitgevoerd (Archisnummer: 4034994100), is melding gemaakt van een dik aardewerkpakket dat zich over de gehele oppervlakte van het voormalige Gamma terrein bevindt dat ten oosten van de Cabergerweg ligt. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat er op het Gamma terrein een grote hoeveelheid 19e en 20e eeuws keramiek direct aan het oppervlak ligt. De vindplaats is aangeduid als een keramiekstortplaats van de Sphinx fabriek. Een deel van dit keramiek is tijdens eerder onderzoek in big bags verzameld en overgedragen aan het gemeentelijk depot van Maastricht.



Vorm Schetsen
Gesprekken op locatie
DAG 1
DAG 2
DAG 3
zinnen uit deze gesprekken over dingen:

- We ruimen een beetje ... op.

- kijk daar die ... , nemen wij allemaal mee. Dan drinkt iemand en gooit de ... hier weg.

- ik heb er ook een keer eentje gevonden, dan moet je daar kijken.

- mijn dierbaarste object is nu mijn ... . Je ziet het zonder dat ding ga ik nergens heen.

- Net, ik had zo een ... maar die heb ik netjes in de dreksbak gegooid.

- ik ga deze zo weggooien.

- ja ik ga niet liegen ik zou het zo op de grond gooien

- Mijn ... , die had ik 7 jaar. Het was mijn eerste ... en ik was er altijd heel blij mee maar gegeven moment zo'n ding gewoon op. Ik heb er veel leuke dingen mee beleeft.

- Veel ... ja, ik weet niet waarom

- Mijn opa gooide een heel ... in de tuin als er ook maar een hoekje ergens af was gebroken.

- Mijn familie nam de ... mee uit de fabriek als er een huis verkocht moest worden. Ze werden met een ... in de tuin gelegd voor een succesvolle verkoop.

- het ... kapot.

- mag ik er die?

- Het patroon doet mij aan mijn ouderlijkhuis denken. Mij moeder had een heel ... van zoiets.

- je moet maar net het verschil zien tussen ... en ... .

- dit is allemaal nieuw dit en die ... daar.

- Ik heb als laatst een ... weggegooid die was leeg. Ik werk namelijk daarzo

-heel veel ... die belangrijk waren weg gedaan.

- Dan ben ik in een opruim bui en doe ik het weg maar heb ik het later weer nodig.

- Zo had ik het laatst nog met een ... , die stond lang in de weg. Toen was het oude ... kapot en toen had ik deze al naar de ... gebracht. Ik heb een nieuw ... moeten kopen.


- Het is heel moeilijk om een ... daar te krijgen het is heel duur.

- gisteren was het ... verbrand, dat heb ik weggegooid

- oh de ... werden hier weggegooid, het is toch een ramp met die fabrieken.

- heerlijk weer, dan heb ik altijd zin in ... .

- Ik heb net de ... , nadat ik koffie had gezet, weggegooid en een ... .

- Mijn dochter heeft mij ooit een ... gegeven die was na twee weken al kapot. Ze is ermee naar de winkel geweest maar ze konden m" niet repareren dus ik heb m" weggegooid. Ik heb een andere .. gekregen, die was eigenlijk minder mooi. Maargoed het was een kano.

- ja we hebben onze ... begraven. die was dood, te oud. Toen hebben we die begraven in een ... , papa heeft een ... gemaakt.

-Het ... van een ... volgens mij ook de ... van de ...

- Ik heb toevallig vanochtend een oud ... weggegooid die waren net zou ... als die van jou.

- Ja het blijven ... dat zijn scherpe dingen.

- ik heb een beetje ... dat kun je er overheen doen.

- wat apart dat de ... hier heen gebracht werden.

- de inhoud van een ... , een ... waarmee je gaatjes in ... maakt en een ... .

- Vroeger had ik een ... wat ik helemaal uit elkaar gefriemeld had. Ik heb hier 3 jaar mee gelopen nu ligt het ergens in een ... .

- Nu heb ik een geluks-... die heb ik ooit gekregen voor aan mijn ... .

- Ik heb er geen verstand van voor mij ziet het er allemaal uit als ...

- Toen ze hier gingen bouwen heb ik ze ook gezien er zitten mooie tussen.

- ik werk daar, het is een ... fabriek, zwaar werk.

- De eerste keer dat ik daar werkte zeiden ze ... fabriek toen zei ik het zijn gewoon ... hoor.


Eventueel bruikbare zinnen:

- Dan drinkt iemand en gooit de ... hier weg.

- zonder dat ding ga ik nergens heen.

- ik ga deze zo weggooien.

- dat ding heeft een zwaar leven achter de rug

- Mijn ... , die had ik 7 jaar. Ik heb er veel leuke dingen mee beleeft.

- Mijn opa gooide een heel ... in de tuin als er ook maar een hoekje ergens af was gebroken.

- Mijn familie nam de ... mee uit de fabriek als er een ... verkocht moest worden. Ze werden met een ... in de tuin gelegd voor geluk.

- Het patroon doet mij aan mijn ouderlijkhuis denken. Mij moeder had een heel ... van zoiets.
-heel veel ... die belangrijk waren weg gedaan.

- oh de ... werden hier weggegooid, het is toch een ramp met die fabrieken.

- Ik heb net ... , nadat ik koffie had gezet, weggegooid

- het ... viel kapot

- Mijn dochter heeft mij ooit een ... gegeven die was na twee weken al kapot.

- ja we hebben onze ... begraven.

- gisteren was het ... verbrand, dat heb ik weggegooid

- Ja het blijven ... dat zijn scherpe dingen.

-Vroeger had ik een ... Ik heb hier 3 jaar mee gelopen.

- Nu heb ik een geluks-... die heb ik ooit gekregen

- De eerste keer dat ik daar werkte zeiden ze ... fabriek toen zei ik het zijn gewoon ... hoor.